Emilia Chmiel

    Chmiel Emilia (ur. 1901, zm. 1959 r.)
rzeźbiarka w glinie zamieszkała do 1955 r. w Medyni Głogowskiej. Była pierwszą twórczynią wykonującą pełne rzeźby ceramiczne w tamtejszym ośrodku garncarskim, uznaną artystką ludową po II wojnie światowej. Pochodziła z biednej rodziny wiejskiego krawca. W dzieciństwie oddane ją na służbę. W 1929 r. wyszła za mąż za miejscowego garncarza. Z początku zajmowała się głównie malowaniem naczyń wykonanych przez męża, później próbowała lepić z gliny drobne figurki zwierząt i ptaków. Pierwszą większą kompozycją, jaką wykonała na podstawie wizerunku znajdującego się w kościele w Medyni, była rzeźba przedstawiająca Świętą Rodzinę. Inną rzeźbę, która powstała także przed wojną było wyobrażenie Bożego Grobu. Podczas wojny mąż Emilii Chmiel zginął w obozie koncentracyjnym i wkrótce jego rodzice zmusili synową – do której od początku byli wrogo nastawieni i nazywali „dziadówką”, bo nie wniosła żadnego posagu – do opuszczenia wspólnego domu (Kotula, 1960a). Żyjąc w pierwszych latach powojennych w niezwykle trudnych warunkach materialnych (mieszkała w starej chałupie przydzielonej przez gminę) – wykonywała rzeźby ceramiczne na liczne wówczas konkursy i wystawy sztuki ludowej. W 1948 i 1952 r. wzięła udział w wystawach sztuki ludowej w Łańcucie, w 1955 r. w ogólnopolskiej wystawie sztuki ludowej w Warszawie. Prace Emilii Chmiel były także eksponowane w 1957 r. na dużej prezentacji polskiej sztuki ludowej, zorganizowanej najpierw w Moskwie, a później w Wilnie. Artystka przez kilka lat współpracowała także z Cepelią. W 1955 r. wyszła powtórnie za mąż i poszukując lepszych warunków życia, wyjechała do Strzelina na Dolnym Śląsku, gdzie po kilku latach zmarła. Dorobek twórczy Emilii Chmiel wyróżnia prawdziwe bogactwo form i tematyki przedstawień nie wykonywanych wcześniej przez garncarzy z Medyni (Szettla-Zauchowa, 1973, Targośnka, 1981). Wśród prac artystki, tworzonych zgodnie z własną inwencją i w niewielkim stopniu nawiązujących do miejscowej tradycji plastyki figuralnej, są drobne rzeźby – zabawki przestawiające zwierzęta, ludzi lub przedmioty, różnego rodzaju sceny rodzajowe, a ponadto gwizdki oraz skarbonki. Na szczególną uwagę zasługują stosunkowo duże rzeźby o tematyce sakralnej, w których najpełniej ujawnił się talent i osobowość twórcza Emilii Chmiel. Jednym z częściej wyobrażeń była Matka Boska Bolesna, tj. Pieta, Chrystus dźwigający krzyż, Golgota, Chrystus Umęczony oraz Chrystus ukrzyżowany. Statyczna, jakby zastygła w bólu forma glinianych rzeźb jest łatwo czytelnym znakiem przedstawionego dramatu. W przypadku Piety siła wyrazu rzeźby została dodatkowo wzmocniona gestem, jakim Matka podtrzymuje bezwładną rękę Syna. Do tematyki sakralnej należały ponadto wykonywane przez artystkę przedstawienia Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Antoniego i Franciszka. Postacie wyrzeźbione w glinie są smukłe, mają małe, kształtne głowy i są okryte bogato dekorowanymi szatami. Emilia Chmiel zdobiła rzeźby ornamentem rytym w wilgotnej glinie lub nalepianymi elementami plastycznymi. Ważną rolę pełnił kolor, którym pokrywała swoje rzeźby. Zwykle nie poprzestawała na barwnikach typowo ceramicznych, tj. białym, zielonym oraz brązowym i dodatkowo po wypale figury świętych malowała farbami olejnymi lub wodnymi, stosując szeroką skalę barw.

      Prace Emilii Chmiel są w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi oraz Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie.

Źródło: Leksykon Kultury Ludowej w Rzeszowskiem, Ruszel Krzysztof, Rzeszów 2004